«حوزه گردشگری یک حوزه ترسو و نابالغ است که به شدت تحت تاثیر تغییرات اقتصادی، سیاسی و همچنین فرهنگی قرار می‌گیرد.»
به گزارش ایسنا، به نقل از روابط عمومی مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران(istta)، چهاردهمین نشست از دومین دوره سلسله نشست‌های چشم‌انداز صنعت گردشگری با موضوع «گردشگری و هویت جوانان» که توسط مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران در سالن جلسات ساختمان شماره ۲ جهاد دانشگاهی برگزار شد، منوچهر جهانیان، عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ و «ابراهیم حاجیانی»، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه در این نشست به بررسی گردشگری و هویت جوانان پرداختند.
در ابتدای این نشست حاجیانی با اشاره به نگرانی‌های موجود در زمینه تغییر یا حذف هویت فرهنگی در راه توسعه گردشگری ایران گفت: بسیاری از افراد معتقدند مسائل فرهنگی مانع از رشد گردشگری ایران می‌شود و در این زمینه نگرانی‌های بسیاری وجود دارد، در واقع حوزه گردشگری یک حوزه ترسو و نابالغی است که به شدت تحت تاثیر تغییرات اقتصادی، سیاسی و همچنین فرهنگی قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: برای مثال یکی از موانع و مشکلاتی که برای توسعه صنعت گردشگری کشور مطرح شده، نگرانی‌هایی در جامعه مقصد با ورود گردشگر است که ممکن است منجر به به هم خوردن بافت و ثبات فرهنگی آن شود، اتفاقی که بسیار حساس است.
او با مطرح کردن این سوال که آیا با رونق صنعت گردشگری، زبان، رفتار، اخلاق و درواقع هویت فرهنگی که قلب فرهنگ است دچار تغییر می‌شود یا خیر؟ ادامه داد: نگرانی‌ها بیشتر در مقوله هویت ملی، هویت قومی و محلی و هویت دینی وجود دارد. هویت مانند فرهنگ تغییر می‌کند، اما دشواری در این زمینه صورت می‌گیرد. درواقع هویت در ایران دارای لایه‌های متراکمی از زمان قاجار و پهلوی تا کنون بوده است که تغییرات بسیار کمی داشته و اصلا حذف نشده است، بنابراین رشد گردشگری نمی‌تواند باعث تغییر هویت شده و نگران کننده باشد.
حاجیانی در این زمینه به بیان یک مثال پرداخت که؛ در مالزی و ترکیه که نرخ رشد صنعت گردشگری در این کشورها چندین برابر کشور ما بوده است، تغییری در هویت فرهنگی و شاکله فرهنگی آنها ایجاد نشده است.
عواملی که در تغییر هویت گردشگری موثرند
این پژوهشگر با مطرح کردن پیش فرض‌هایی در زمینه تغییر و ثبات هویت جوانان و گردشگری افزود: پیش فرض‌هایی مانند نوع گردشگران اعم از گردشگران داخلی و خارجی، نوع جامعه میزبان و مقصد، شاخه‌های مختلف گردشگری مانند گردشگری زیارت یا سلامت و پیش‌فرض مداخله‌گری مانند نظام تدبیر و سیاستگذاری در این حوزه که چطور این صنعت را مدیریت می‌کند؛ از جمله عواملی هستند که در تغییر هویت گردشگری نقش دارند.
او در ادامه با بیان اینکه گردشگری داخلی تکثر هویتی ایجاد می‌کند، اضافه کرد: آن مانع از بروز هویت‌های تکه پایه‌ای خشونت‌زا می‌شود.
وی همچنین با اشاره به تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم صنعت گردشگری بر جامعه میزبان گفت: گردشگری داخلی بر هویت ملی به طور یقین اثر مستقیم می‌گذارد، ارتباطات بین فرهنگی را رشد می‌دهد، تکثر هویتی ایجاد می‌کند و مانع از رشد و بروز هویت‌های تک پایه‌ای بسیار خطرناک مانند تکفیری، داعش و خشونت‌زا می‌شود.
گردشگری خارجی یکی از عوامل تقویت هویت ملی
حاجیانی همچنین گردشگری خارجی را یکی از عوامل تقویت هویت ملی عنوان کرد و گفت: در جریان ورود گردشگران خارجی در درازمدت نوعی بازگشت به خویشتن به جامعه برمی‌گردد و جامعه متوجه داشته‌های خود می‌شود.
وی همچنین با اشاره به اینکه رونق صنعت گردشگری می‌تواند باعث رشد درآمد، اشتغال، گذران اوقات فراغت و حتی وابستگی اقتصادی خانوارها به گردشگری شود، افزود: به دنبال آن کیفیت زندگی بالا می‌رود و در نهایت به صورت غیرمستقیم هویت ملی را افزایش می‌دهد.
حاجیانی با بیان این که گردشگری در برخی موارد ممکن است به سلامت و بهداشت، محیط زیست و اخلاقیات جامعه آسیب‌هایی وارد کند، اظهار کرد: در این مواقع نظام سیاستگذار این حوزه باید با نحوه مدیریت خود این آسیب‌ها را به حداقل برساند. در این میان در مجموع می‌توان گفت با رشد این صنعت، نگرانی‌های زیادی برای تغییر هویت وجود ندارد.
گردشگری، چهارمین صنعت درآمدزای جهان
منوچهر جهانیان، از سخنرانان این نشست نیز اشاره به نقش مهم گردشگری به عنوان یک کاتالیزور اقتصادی و عاملی مهم در رشد اقتصادی کشورها، گردشگری را چهارمین صنعت درآمدزای جهان پس از صنعت نفت، خودروسازی و مواد شیمیایی و نیز بزرگترین صنعت صادراتی در سال ۲۰۲۰ برشمرد و تاکید کرد: حدود ۲۳.۲ تریلیون دلار درآمد مستقیم حاصل از گردشگری در سال ۲۰۱۵ عاید فعالان این بخش شده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ با اشاره به تأثیر مولفه‌های فرهنگی مانند تاریخ، زبان، اعتقادات، آداب و رسوم، نهادهای اجتماعی در شکل و ماهیت رویداد گردشگری گفت: هویت لازمه تداوم حیات فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی یک ملت است. برخی نگران هستند که گردشگری بر هویت‌های محلی اثر سوء بگذارد در صورتی که علیرغم افزایش رفاه عمومی در سال‌های اخیر و گسترش زیرساخت‌ها و تاسیسات اقامتی، فناوری‌های ارتباطی و تسهیل سفر در میان خانوارهای ایرانی ما با نوعی بازگشت به هویت و اصالت‌های فرهنگی به ویژه در میان جوانان مواجه هستیم.
او اضافه کرد: این مسئله در میان شبکه‌های اجتماعی و فضای‌های مجازی قابل مشاهده است و استدلال کسانی را که می‌گویند تجربه گردشگری باعث تضعیف هویت‌ها و ارزش‌ها می‌شود را رد می‌کند.
معاون گردشگری سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه افزود: تقویت خرده فرهنگ‌ها در اثر تعاملات میان فرهنگی رخ می‌دهد و از این رو گردشگری خود عامل گفت‌وگوی میان فرهنگی، توسعه و گسترش تنوع فرهنگی و عاملی کلیدی در ایجاد همبستگی ملی در جوامع مختلف است.
گردشگری عاملی برای افزایش ضریب امنیت داخلی
رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ با اشاره به تأثیرات گسترش گردشگری بر تقویت هویت‌های ملی و محلی همبستگی ملی در ابعاد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و اجتماعی افزود: گردشگری و هویت به مثابه دو متغیری که بر همدیگر تأثیر می‌گذارند در نهایت باعث تمهید شرایط برای شرکت فعالان بومی در معرفی فرهنگ مناطق میزبان گردشگران، افزایش غرور ملی و فرهنگی، احیای صنایع دستی و حفظ آثار باستانی، سنت‌ها و آداب و رسوم و تقویت و گسترش زبان فارسی خواهند شد و حضور گردشگران در این مناطق از منظری دیگر باعث توسعه اقتصادی، توسعه، بهسازی و گسترش حمل و نقل و ارتباطات، سرمایه گذاری‌های خارجی و ارتقای آگاهی‌های عمومی و آموزش‌های تخصصی خواهد شد.
جهانیان در پایان با تأکید دوباره بر اهمیت گردشگری به عنوان ابزاری در جهت توسعه همه‌جانبه و پایدار، هویت‌جویی و هویت خواهی ملی و بومی و عاملی در جهت تقویت همبستگی ملی در شرایط کنونی ایران بیان کرد: گردشگری می‌تواند رابطه مودت اقوام مختلف حول نام ایران را تحکیم بخشد و موجبات کاهش فاصله اجتماعی و طبقاتی و افزایش ضریب امنیت داخلی و جلوگیری از بروز تنش‌های قومی و محلی و تعمیق دوستی میان اقوام مختلف باشد.
براساس این گزارش، سلسله نشست‌های چشم‌انداز صنعت گردشگری توسط مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران با تمرکز بر مسائل مربوط به گردشگری و ارائه راهبردهای مشخص در این خصوص از سال ۹۴ شروع شده و ۱۴ نشست از این مجموعه نشست‌ها دری دو مرحله تاکنون برگزار شده است و ادامه دارد.
