12 آبان‌ماه امسال با موافقت الحاق دو تبصره به ماده 617 قانون مجازات اسلامی در صحن علنی مجلس، حمل و واردات سلاح سرد و همه ادواتی که صرفا در درگیری فیزیکی و ضرب و جرح کاربرد دارد، من جمله چاقوی ضامن‌دار و ساتور، ممنوع شد تا نگرانی‌هایی متوجه صنعت چاقوسازی زنجان که قدمتی دیرینه دارد، شود.
به گزارش ایسنا، منطقه زنجان، 12 آبان‌ماه امسال نمایندگان در جلسه علنی مجلس با پیشنهاد کمیسیون قضایی برای الحاق دو تبصره به ماده 617 قانون مجازات اسلامی موافقت کردند که به موجب آن حمل و واردات سلاح سرد شامل قمه، شمشیر، چاقوی ضامن‌دار، ساتور، قداره و پنجه بوکس و نیز سایر ادواتی که در درگیری فیزیکی کاربرد دارد، ممنوع و جرم محسوب می‌شود و مرتکب، به حداقل مجازات مقرر در این ماده محکوم و واردکننده نیز به جزای نقدی درجه 6 حسب مورد محکوم می‌شود.
بعد از آنکه حمل ادواتی که در درگیری فیزیکی و ضرب و جرح کاربرد دارد، ممنوع شد، هنرمندان چاقوساز کمپینی را برای حمایت از این هنر ۷۰۰ ساله تشکیل دادند و اعتراض خود را نسبت به این قانون اعلام کردند. زنجان به عنوان قطب صنعت چاقوی کشور که قدمت دیرینه‌ای در این صنعت دارد، بیش از سایرین دغدغه‌های خود را در این عرصه بروز داده و تا به امروز اظهارنظرهای مختلفی در خصوص تصویب این دو تبصره و آینده‌ای که متوجه صنعتگران این بخش خواهد شد، مطرح شده است.
از صنعت چاقوسازی زنجان چه می‌دانیم؟
بی‌شک قدیمی‌ترین سلاح سرد ایران را باید متعلق به عصر حجر میانی دانست که حدود 12 هزار سال با آن فاصله داریم. سنگ‌هایی که بشر تراش داد تا بتواند از آن به‌عنوان ابزاری برای بریدن بسازد. آثار به‌دست آمده از غار مسکونی «هوتو» و «کمربند» در نزدیک بهشهر فعلی، حکایت از این دارد که بشر حدود شش‌هزار سال قبل از میلاد، به‌صورت هنرمندانه، از سنگ چخماق، داس‌هایی با دندانه‌های مضرس ساخته تا به وسیله آن غلات، گندم و جو را درو کند.
در طول تاریخ هنر ایران، آثار هنری فلزی از جمله طلا، نقره، مس، برنج و مفرغ ساخته شده است، اما ایرانیان از آهن، ورشو، فولاد و روی استفاده بسیاری می‌کردند. دوات‌گری، حکاکی، انواع قلم‌زنی، ملیله‌کاری، میناکاری، طلاکوبی روی فولاد، فیروزه‌کوبی، مس‌کوبی، نقره‌کوبی، قفل‌سازی، ساخت اسلحه‌های سرد و گرم، زیورآلات فلزی و ضریح‌سازی، از عمده هنرهای مرتبط با فلز در ایران محسوب می‌شود. ساخت و تزئین وسایل فلزی مانند خنجر، شمشیر، نیزه، چاقو و قندشکن گروه‌های دیگری از هنرهای مرتبط با فلز ایران است.
زنجان و شهر مهریز در استان یزد از مراکز مهم تولید چاقو و سلاح سرد در ایران بوده‌اند و در کارگاه‌های ساخت سلاح سرد از صدف، شاخ گوزن، سیم، ورشو و در برخی موارد طلا، نقره و نگین‌های فیروز و یاقوت استفاده می‌کردند. مرغوب‌ترین نوع چاقوهای زنجان، قلم‌تراش است که ساخت آن از دوره صفویه و همزمان با گسترش و رشد خط نستعلیق رواج یافته است. در حال حاضر هنرمندان بسیاری به ساخت انواع چاقوها در این شهر مشغول هستند و این هنر ـ صنعت کهن ـ را حفظ کرده‌اند.
قدیمی‌ترین چاقوی به‌دست آمده در زنجان متعلق به ۱۸ قرن پیش و از مجموعه مردان‌نمکی در معدن نمک چهرآباد روستای حمزه‌لو است. دسته این چاقو از شاخ بز است که با استفاده از دو میخ به تیغه‌ای که مقداری زنگ زده متصل شده است. غلاف این چاقو از جنس چرم و با بندی به لباس مرد نمکی متصل بوده است. می‌توان این چاقو را اولین و قدیمی‌ترین سند مربوط به صنعت چاقوسازی در زنجان دانست. حال نگاه این صنعت به تصمیم سرنوشت‌ساز شورای نگهبان است تا به دست فراموشی سپرده نشود.
موافقان و مخالفان چه می گویند؟
با آنکه تولید، عرضه یا حمل ادوات موضوع این قانون در موارد ورزشی، نمایشی، آموزشی و نیاز ضروری اشخاص برای استفاده شغلی یا دفاع شخصی پس از دریافت مجوز بلامانع است، اما بسیاری از هنرمندان به این قانون معترض هستند و کمپینی برای این کار راه‌اندازی کرده‌اند. گروهی از هنرمندان این رشته معتقدند با اجرایی شدن این ماده قانونی، خریدن این صنایع‌دستی از رونق می‌افتد و این هنر به مرور زمان از بین می‌رود. با این حال، موافقان این مصوبه هم استدلال‌های خود را دارند که بیشتر به تقویت امنیت عمومی جامعه مربوط است.
در رسانه‌ها بسیار دیده می‌شود به‌جای منطق و گفتمان برای توجیه طرف مقابل، از توهین و نشر اکاذیب استفاده می‌کنند یا وقتی فیلم‌های خشونت‌آمیز پخش می‌شود، خشونت و بدرفتاری تبلیغ خواهد شد. وقتی مجازات‌ها در ملأ عام برگزار شود، مسلما کودکان‌مان با خشونت پرورش می‌یابند و این‌گونه به‌جای ترویج صلح و دوستی به خشونت گرایش پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی نباید انتظار داشت که مردمی با محبت و اهل دل داشته باشیم، لذا نمی‌توان بروز این خشونت‌ها را معطوف به تولید سلاح‌های سرد من‌جمله چاقو دانست، چاقویی که به عنوان یک صنعت، کاربردهای زیادی در زندگی انسان دارد.
اسدالله درویش‌امیری، استاندار زنجان نیز در جلسه گفت‌وگوی دولت با بخش خصوصی در این زمینه اظهار می‌کند: این لایحه که بیشتر متوجه چاقوسازان و صنایع‌دستی زنجان است، در مقطع مناسبی از زمان در مجلس مورد بررسی قرار نگرفت و در روزی که این لایحه در مجلس بررسی می‌شد من و همه نمایندگان استان در صحن مجلس تلاش خود را انجام دادیم که حداقل این قانون ابزاری چون قمه، قداره و امثالهم را مشمول قانون کنیم نه همه آنچه که در استان زنجان تولید می‌شود.
وقتی قانون‌گذار، تفکیک مسائل را فراموش می‌کند
به سراغ یکی از هنرمندان فعال در صنعت چاقوسازی رفتیم. محمدرضا فرجیان یکی از نگرانی‌های خود و سایر صنعتگران چاقو را ذکر نام چاقوی ضامن‌دار در این الحاقیه دانسته و می‌گوید: چون در این قانون اسم چاقوی ضامن‌دار آمده است، بنابراین کار ما هم زیر سئوال می‌رود. متاسفانه قانون‌گذار با تصویب این ماده قانونی، بسیاری از موارد را نادیده گرفته است. قانون‌گذار باید قبل از تصویب قانون، موارد را تفکیک می‌کرد تا به این هنر آسیبی وارد نشود.
وی با تاکید بر اینکه زمانی که صنعتگر نتواند تولیدات خود را بفروشد، این صنعت خود به خود به فراموشی سپرده می‌شود، اظهار می‌کند: تصویب این ماده قانونی موجب شده که کسی در بازار خرید نکند. من از یکی از موزه‌های آلمان چند سفارش گرفته بودم، اما با تصویب چنین قانونی آنها سفارش‌های خود را کنسل کردند، زیرا هیچ کسی دوست ندارد خودش را به خطر بیاندازد. به همین دلیل، به صنعتگران چاقوساز زنجان سفارش نمی‌دهند.
این هنرمند عرصه چاقوسازی با بیان اینکه دولت می‌تواند کمرگ‌هایی را ایجاد کند و اجازه صادرات را به صنعتگران این بخش بدهد، خاطرنشان می‌کند: در زمان شاه اسماعیل صفوی، زنجان نخستین مرکز شمشیرسازی در ایران بود و ما نباید اجازه دهیم این قدمت به راحتی از بین برود. عرب‌ها با خریدن ۱۰قندشکن یک کیلویی، یک میلیون تومان و یک قمه نیم کیلویی، سه میلیون تومان پول می‌دادند. این کار ارزآوری بالایی داشت، از طرفی صد درصد مواد اولیه این کار در داخل کشور وجود دارد.
تصمیمی که بیکاری چاقوسازان زنجانی را نشانه گرفته
بی‌شک این روزها نگرانی‌هایی مبنی بر بیکار شدن چاقوسازان زنجانی به دنبال مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی مطرح است و این نگرانی‌ها وقتی که به آمار 15 هزار نفری کسانی که از این راه ارتزاق می‌کنند، نیم‌نگاهی می‌اندازیم، دوچندان می‌شود. این روزها همه نگران تصمیمی هستند که شورای نگهبان قرار است آن را نهایی کند، این تصمیم در حالی اتخاذ خواهد شد که ساخت چاقو یکی از صنایع فعال و دیرپا در زنجان به‌شمار می‌رود که از قدمت دیرینه‌ای برخوردا است.
مدیرعامل شرکت تعاونی چاقوسازان زنجان نیز نتوانست نگرانی خود را از این موضوع پنهان کند. داوود بیگدلی با بیان اینکه یکی از انتقادات ما به این موضوع این است که نمایندگان استان نتوانستند حمایت لازم را از این صنعت داشته باشند، تصریح می‌کند: این موضوع باعث شده تا معیشت حدود 15 هزار نفر به خطر بیافتد و این در شرایطی است که بیکاری یکی از معضلات کشور به شمار می‌آید و انتظار داریم مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی نیز از ما حمایت لازم را به عمل آورند.
وی با تاکید بر اینکه قطعا اعتراض خود را در این رابطه اعلام خواهیم کرد و نمایندگان نیز باید توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند، یادآور می‌شود: شاید این سئوال مطرح شود که ما تولیدات خود را صادر کنیم که این در زمانی محقق می‌شود که مشکلی برای صادرات نبوده و شرایط فراهم باشد، اما نکته‌ای در این رابطه وجود دارد و آن اینکه شرایط برای صادرات چاقوی زنجان در گمرک وجود ندارد و در حال حاضر صادرات به‌صورت چمدانی و بسیار محدود انجام می‌شود.
وقتی نماینده مجلس به چاقوسازان امید می‌دهد
شاید صحبت‌های نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی، مرهم و کورسوی امیدی برای چاقوسازان زنجانی باشد؛ چرا که علی وقف‌چی به صراحت اعلام می‌کند که «تولیدکنندگان چاقو در زنجان نگران محدودیت‌های کاری خود نباشند»، اما با وجود این اظهارنظر از سوی نماینده مردم زنجان در مجلس، تا زمانی که شورای نگهبان تصمیم نهایی خود را در این خصوص نگرفته، نمی‌توان گفت که چاقوسازان و هنرمندان این عرصه نباید نگران آینده صنعت خود نباشند و این صحبت‌ها شاید صرفا نوعی دلداری به این صنف باشد.
وقف‌چی با بیان اینکه تصویب این طرح لازم بود، اما تمهیداتی اندیشیده شده است تا تولیدکنندگان چاقو در زنجان که فعالیت آنها جزو صنایع‌دستی منطقه به‌شمار می‌آید نیز به فعالیت خود با دریافت مجوزهای لازم ادامه دهند، اظهار می‌کند: کسانی هم که استفاده از چاقو یا امثالهم در فعالیت کاری‌شان ضروری است، همچون کشاورزان می‌توانند آن‌را حمل کنند. دریافت مجوزها در این طرح مدنظر قرار گرفته تا اقدامات در چارچوب قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه توجه به ریشه چنین اقداماتی نیز باید مدنظر قرار گیرد و با تصویب یک طرح نباید ریشه‌ها را فراموش کنیم، خاطرنشان می‌کند: نوع نیاز باید بر اساس آئین‌نامه‌هایی که مقرر شده و با همکاری ارگان‌های ذی‌ربط تدوین شود و قطعاً به نگرانی‌ها پاسخ مناسبی خواهد داد تا تولیدکنندگان نیز با محدودیت مواجه نشوند. به هر حال تصویب این طرح بخشی از کار بود، اما مسئولان باید به این نکته نیز توجه داشته باشند که چرا استفاده از سلاح سرد در میان برخی افراد، باب شده است.
چاقو؛ پرطرف‌دارترین صنعت دستی زنجان
این روزها همه نگران تصمیمی هستند که قرار است شورای نگهبان در مورد آن نظر نهایی خود را بیان کند، تصمیمی که می‌تواند سرنوشت پرطرف‌دارترین صنعت دستی زنجان را تحت‌الشعاع قرار دهد. آمار استقبال گردشگران نوروزی از این هنر اصیل زنجان حاکی از آن است که چاقو به‌عنوان پرطرف‌دارترین صنعت دستی زنجان در نزد گردشگران نوروزی بوده است و نباید تصمیم‌ها به گونه‌ای باشد که این صنعت در سالهای آینده جایگاه خود را به عنوان ظرفیتی برای جذب گردشگر، از دست بدهد.
آمار حاکی از آن است که در ایام نوروز امسال 339 فروشگاه صنایع‌دستی و سوغات زنجان فعالیت می‌کردند. عرضه صنایع‌دستی استادکاران در زنجان بر عهده این فروشگاه‌ها بود. همچنین از آغاز سفرهای نوروزی، چاقو به‌عنوان پرفروش‌ترین صنایع‌دستی در استان زنجان بوده است. بی‌تردید وجود بازارچه‌های مختلف صنایع‌دستی و سوغات باعث حفظ این هنر و رونق‌بخشی به صنایع‌دستی می‌شود.
بی‌شک، چاقو جزو صنایع‌دستی زنجان به‌شمار می‌آید و بسیاری از ایرانی‌ها زنجان را با نام این صنعت می‌شناسند، هم‌اکنون صنعت مسگری و چاقوسازی زنجان به‌عنوان یک عامل مهم در راستای جذب گردشگر به این استان محسوب می‌شود، به همین خاطر تقویت این بخش باعث افزایش گردشگران در زنجان خواهد شد.
صنعتی که می‌رود برای همیشه غلاف شود
چاقوسازان زنجانی معتقدند بیشتر کارهایی که در زنجان ساخته می‌شود، نفیس است و معمولا قیمت‌های بالایی هم دارد. به همین دلیل کسی که برای آنها پول می‌پردازد از آنها در درگیری‌های فیزیکی استفاده نمی‌کند؛ اما به هر حال، اسم آن شمشیر و قداره است، بنابراین اسم سلاح‌هایی که در قانون مصوب آمده، گریبان ما را هم گرفته است. هنرمندانی هستند که ۳۰ سال در این حرفه زحمت کشیده‌اند و برای خودشان اسم و رسمی پیدا کرده‌اند و حالا درگیر چنین موضوعی شده‌اند.
قانون‌گذاران به خاطر داشته باشند که چاقوسازان زنجانی اولین صنعتگرانی بودند که کارهای برنزه در ایران را احیا کردند. هنرمندان زنجانی در این عرصه، سال‌ها است که کارهای نفیس‌شان را به کشورهای عربی صادر می‌کنند، اما سال گذشته که زمزمه تصویب این قانون مطرح شد، اجازه خروج این کارها از کشور داده نشد. اعراب سالانه حدود 200 میلیارد ریال از زنجان خرید می‌کردند که متاسفانه این بازار از بین رفته است.
امروز همه صنعتگران چاقوسازی زنجان منتظر تصمیم سرنوشت‌ساز شورای نگهبان هستند، تصمیمی که شاید باعث شود صنعت چاقوسازی زنجان برای همیشه غلاف شود.
