اقامتگاههایی هستند که در محیط طبیعی با رعایت بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی و سیمای طبیعی منطقه احداث شده و ضمن حداکثر تعامل با جامعه محلی، زمینه حضور و اقامت طبیعت گردان را با کیفیتی قابل قبول و تعریف شده در محیط های طبیعی فراهم مینمایند.
مشخصات و ضوابط ساخت، بهره برداری و درجه بندی اقامتگاه بوم گردی در ایران
به منظور ساماندهی اقامتگاه های بوم گردی، حفظ و پاسداشت فرهنگ سنتی و بومی، افزایش محصولات گردشگری و ایجاد نوع جدیدی از مقاصد و جاذبههای گردشگری شرح مشخصات و "ضوابط ساخت و بهره برداری و درجه بندی اقامتگاه های بومگردی کشور" در دی ماه سال 1393 از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور تدوین و ابلاغ گردید.
در حال حاضر 3 درجه بندی رسمی با 24 آیتم ارزیابی برای درجهبندی اقامتگاه وجود دارد. اقامتگاه درجه یک 24 آیتم، اقامتگاه درجه دو 20 آیتم و اقامتگاه درجه سه 16 آیتم ارزیابی دارد.
این آیتم ها در 2 دسته قابل طبقه بندی هستند، که تائید یا رد بنا، طراحی و نیز صدور پروانه بهره برداری بر این اساس صورت می گیرد:
1- کمیت، کیفیت و چارچوب خدمات به گردشگران
2- ویژگیهای خاص اقامتگاه بوم گردی
ضوابط طراحی و ارزیابی:
1- حداقل تعداد واحد اقامتی در اقامتگاه درجه یک 8 اتاق، درجه دو 6 اتاق و درجه سه 4 اتاق با گنجایش 4 نفر است.
2- وجود طرحهای مدیریت بازیافت پسماند و استفاده از پساب
3- پیش بینی اقدامات برای صرفه جویی در مصرف انرژی مانند نصب شیرآلات کم مصرف
4- نورپردازی با رعایت روشنایی مورد نیاز میهمانان، بیشترین صرفه جویی و کمترین آلودگی برای محیط
5- تخصیص فضا برای پذیرایی از میهمانان
6- فعالیت چایخانه، فقط در اقامتگاه درجه یک
7- امکان پذیرایی و سرو غذا در اتاق در اقامتگاههای درجه یک و دو
8- فعالیت فروشگاه صنایع دستی و محصولات محلی در اقامتگاههای درجه یک و دو
9- دسترسی به خدمات ارتباطی در صورت وجود زیرساخت در محل در اقامتگاههای درجه یک و دو
10- امکان استفاده از اینترنت در اتاق برای اقامتگاههای درجه یک
11- اقدام موثر به منظور پاسداشت و معرفی فرهنگ بومی در اقامتگاههای درجه یک و دو
12- اقدام موثر به منظور حفاظت از محیط طبیعی
13- حفاظت از تنوع زیستی، ارائه محصولات گردشگری مبتنی بر اقدامات صورت گرفته در حفاظت از محیطهای فرهنگی، طبیعی و تنوع زیستی در اقامتگاه درجه یک
14- اجرای گشت طبیعت گردی با حضور راهنمای مورد تائید در منطقه برای اقامتگاههای درجه یک و دو
15- استفاده از انرژیهای نو و تامین بخشی از انرژی از طریق منابع تجدیدپذیر در اقامتگاه درجه یک
16- حمام و سرویس بهداشتی
اقامتگاه درجه3: به ازای هر 2 واحد حداقل یک حمام و 2 سرویس بهداشتی عمومی
اقامتگاه درجه2: به ازای هر 2 واحد حداقل یک حمام و 2 سرویس بهداشتی عمومی و یک سوم اتاقها دارای حمام و سرویس بهداشتی مستقل باشد.
اقامتگاه درجه1: هر اتاق باید دارای یک حمام و سرویس بهداشتی مستقل است.
17- رعایت بهداشت و دارا بودن کارت بهداشت برای همه
18- استفاده از البسه بومی برای کارکنان و گردشگران که موجب جذابیت اقامتگاه برای گردشگران است.
19- نمازخانه
20- ارائه خوراک و نوشیدنی بومی همراه با سفره آرایی و رعایت دائقه گردشگران
21- ارائه اطلاعات در رابطه با طبیعت و فرهنگ منطقه (بوسیله بروشور، تابلو و ...)
22- شناسایی مخاطرات و حوادث مرتبط با فعالیت اقامتگاه و اقدام برای مدیریت حوادث با آشنایی کارکنان با کمکهای اولیه و شرکت در کلاس هلال احمر
23- رعایت قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران و آشنا نمودن گردشگران با هنجارهای جامعه میزبان
24- گذراندن دوره آموزشی مرتبط با اقامتگاه بوم گردی برای همه کارکنان بر اساس سرفصلهای مصوب میراث فرهنگی
حداقل شرایط لازم برای استاندارد اقامتگاه های بوم گردی:
حداقل شرایط لازم برای درجه بندی یک اقامتگاه بوم گردی در یکی از سطوح درجات، دارا بودن سطحی از خدمات و تسهیلات است که باید ضمن سازگاری با معماری بومی و رعایت اصول زیست محیطی، امکان اقامتی ایمن را برای گردشگران فراهم نماید. اقامتگاه های بومی به سه درجه 3و 1 ،2درجه بندی می شوند. درجه بر مبنای امتیازات مکتسبه در فرایند ارزیابی تخصیص می یابد.. در این فرایند موارد در سه حیطه کلی به شرح ذیل مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت:
الف) امور ساختمانی، تجهیزات و خدمات و موارد مربوط به آن30 درصد از کل امتیازات
ب) امور نیروی انسانی، ایمنی و بهداشتی و موارد مربوط به آن30 درصد از کل امتیازات
ج) امور پایداری، رعایت اصول زیست محیطی و ابعاد فرهنگی و موارد مربوط به آن40 درصد از کل امتیازات
رعایت نسبت های تخصیص داده شده در مجموع امتیازات، ضروری است.
ارزیابی امتیازات:
در فرایند ارزیابی، امتیازاتی از صفر تا 10 ممکن است به هر یک از موارد ارزیابی تعلق گیرد. این امتیازات بر اساس سطح کیفی و مطلوبیت مورد ارزیابی، تعیین می شوند.
در اقامتگاه های بوم گردی درجه سه حداقل کسب امتیاز 1 برای هر مورد الزامی است و حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح از درجه نباید کمتر از 2 باشد.
در اقامتگاه های بوم گردی درجه 2 حداقل کسب امتیاز 4 برای هر مورد الزامی است و حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح از درجه نباید کمتر از 5 باشد.
در اقامتگاه های بوم گردی درجه 1 حداقل کسب امتیاز 7 برای هر مورد الزامی است و حداقل میانگین مجموع امتیازات در این سطح از درجه نباید کمتر از 8 باشد.