نوید شکراللهی: دنیای اقتصاد : نشست سالانه هم‌اندیشی اعضای جامعه تورگردانان ایران و دست‌اندرکاران بخش دولتی و خصوصی صنعت گردشگری درحالی برگزار شد که با مرور وعده‌های مطرح‌شده در نشست سال گذشته و عملکرد نهادهای مختلف درگیر در حوزه گردشگری در این یک سال، به‌نظر می‌رسد که تنها «وزارت امور خارجه» موفق به تحقق وعده‌های خود شده است. امری که مورد تمجید قریب به‌اتفاق حاضران در این نشست نیز قرار گرفت؛ اما همچنان حجم وعده‌های عقب‌مانده سایر نهادهای مسوول به میزانی بود که انتقاداتی جدی، هم از طرف مسوولان نسبت به دیگر نهادهای مربوطه و هم از جانب بخش‌خصوصی و علی‌الخصوص جامعه تورگردانان ایران مطرح شد.
وزارت امور خارجه طی یک سال اخیر با برنامه‌ای منسجم و در مدت زمانی کوتاه توانست بخش گسترده‌ای از مشکلات صدور روادید برای گردشگران خارجی را، که مدت زمانی طولانی یکی از عمده‌ترین مشکلات ورود گردشگر به کشور بود، حل کند؛ اما معضلاتی همچون «عدم تحقق تشکیل کمیسیونگردشگری در بدنه مجلس»، «بی‌توجهی دولت به فرصت تبریز ۲۰۱۸»، «مغفول ماندن توسعه گردشگری سلامت»، «توسعه نیافتن زیرساخت‌های گردشگری کشور» و «تداوم دریافت مالیات ارزش افزوده از تورآوران» هرکدام متوجه یک نهاد مسوول است که مورد آخر شدیدا مورد انتقاد رئیس جامعه تورگردانان ایران قرار گرفت؛ تا جایی که وی عنوان کرد در صورت حذف نشدن این مالیات برای تورگردانان، تمامی آژانس‌های فعال در زمینه جذب گردشگر خارجی به کشور از این حوزه خارج شده و در زمینه ارسال گردشگران ایرانی به کشورهایی چون ترکیه فعال خواهند شد. تمامی این مسائل و انتقادات درحالی مطرح شد که بنا بود رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز به‌عنوان سکاندار اصلی صنعت گردشگری کشور در این جلسه حاضر باشد؛ اما علی‌اصغر مونسان تبدیل به غایب اصلی این مراسم شد.
قیاس مع‌الفارق فرآیند صدور مجوز
در این نشست اما معاون امور کنسولی وزارت امور خارجه که به گواه فعالان گردشگری، نهاد متبوعش عملکردی تحسین‌برانگیز در یک سال اخیر در زمینه ایجاد تسهیلات ورود گردشگر به نمایش گذاشته، اظهار کرد: «دائما این آمار مطرح می‌شود که از ورود هر گردشگر به ایران حدود ۱۳۰۰ دلار درآمد ایجاد می‌شود که معادل درآمد حاصل از فروش ۲۵ بشکه نفت است. با این وجود مشخص نیست که چرا در این صنعت سرمایه‌گذاری‌های متناسب با ظرفیت آن صورت نمی‌گیرد. کافی است تنها ۲۰ درصد از درآمدی که گردشگری برای کشور ایجاد می‌کند به خود این حوزه اختصاص داده شود تا شاهد تحولاتی اساسی در گردشگری ایران باشیم.»
حسن قشقاوی با اشاره به ضعف سیستم اداری ایران و بوروکراسی موجود که فعالیت‌های سرمایه‌گذاران را در کشور مختل کرده، افزود: «از دوره قاجار که سیستم دیوانی در کشور دایر شد، واژه «ارباب رجوع» نیز باب شد؛ اما متاسفانه امروز شاهد آن هستیم که مراجعان به ادارات کشور تبدیل به «بنده رجوع» شده‌اند؛ چراکه امور مربوط به آنها به کندی پیش می‌رود. این درحالی است که در دنیای پیشرفته و الکترونیکی امروز خجالت‌آور است ارباب رجوع به میزان کنونی برای انجام امور اداری خود معطل شود.» وی تصریح کرد: «عمق وخامت وضعیت جایی روشن می‌شود که برای مثال فرآیند اخذ مجوز احداث یک هتل را در تهران با هفت کشور دیگر که فضای کسب‌وکار خوبی دارند، مقایسه کنیم. در حالی که مشاهدات نشان می‌دهد اخذ این مجوز در تهران در فرآیندی فرسایشی ممکن است تا دو و نیم سال به درازا بکشد، در کشورهای محل مقایسه مجوز مربوطه نهایتا طی ۲۴ ساعت صادر می‌شود و چنین شرایطی سرمایه‌گذار را از سرمایه‌گذاری در کشور ناامید می‌کند.»
معاون امور کنسولی وزارت امور خارجه ادامه داد: «جاذبه‌های گردشگری ایران بی‌شمار هستند؛ اما با این حال متناسب با تعداد و ظرفیت موجود تبلیغات برای جذب گردشگر صورت نمی‌گیرد. همچنین از ظرفیت ایرانیان ساکن خارج از کشور نیز در این زمینه هیچ استفاده‌ای نمی‌شود.» به گفته وی، بیش از ۶ میلیون ایرانی خارج از مرزهای ایران زندگی می‌کنند و اگر هرکدام بتوانند تنها ۵ نفر را در سال متقاعد به سفر به ایران کنند، با احتساب تعداد کنونی گردشگرانی که سالانه به ایران سفر می‌کنند، کشور سالانه ۳۶ میلیون گردشگر ورودی خواهد داشت که منبع درآمد عظیمی را رقم خواهد زد. قشقاوی برای سرعت بخشیدن به رفع موانع توسعه این صنعت در کشور پیشنهاد کرد: «باید با همکاری فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی، کمیته‌ای اجرایی در بدنه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایجاد شود تا با آسیب‌شناسی مشکلات توسعه توریسم در کشور، برنامه‌ای جامع که مورد اتفاق نظر تمام نهادها باشد برای توسعه این صنعت در ایران تنظیم کنیم.»
این دیپلمات ارشد و مقام مسوول همچنین با صراحت وعده داد که در راستای تحقق تکریم ارباب رجوع و رهایی از بوروکراسی فرسوده‌کننده موجود و همچنین جلوگیری از اتلاف انرژی و وقت، تا پیش از آغاز ماه رمضان، روادید کاغذی ورود گردشگر به ایران در سراسر جهان حذف و تمامی ویزاها در ۷۴ نمایندگی صدور روادید ایجاد شده، به‌صورت الکترونیکی صادر شود. وی با اشاره به راه‌اندازی سیستم صدور روادید به‌هنگام ورود در فرودگاه اهواز خاطرنشان کرد: «وزارت امور خارجه در ادامه تسهیلاتی که در زمینه صدور ویزا برای گردشگران خارجی به‌وجود آورد صدور روادید فرودگاهی را نیز میسر کرد؛ درحالی‌که برخی از فرودگاه‌های کشور همچون کرمان که خود یک مقصد توریستی به‌شمار می‌رود، پرواز بین‌المللی ندارد که ناشی از همسو نبودن سیاست‌گذاری‌ها است.»
دورخیز برای بسته‌های جدید سفر
در این نشست، رئیس جامعه تورگردانان نیز با اشاره به انگیزه شکل‌گیری این نشست اظهار کرد: «عنوان این نشست را «گردشگری پایدار؛ ابزار توسعه» انتخاب کردیم که همان شعار اعلام‌شده از طرف سازمان جهانی گردشگری است و اعتقاد داریم این سیاست اگر به کار بسته شود، می‌تواند برای اقتصاد ایران تحول‌آفرین باشد. از این رو در این هم‌اندیشی تمام بدنه دولتی و خصوصیگردشگری دعوت شدند تا به‌عنوان یک اقدام مفید برای جذب هرچه بیشتر گردشگر به کشور، به تنظیم سفرنامه‌های جدید و بسته‌های نوین مسافرتی فکر کنیم تا سفر به ایران برای گردشگران خارجی جذاب‌تر شود.» ابراهیم پورفرج افزود: «بخش‌خصوصی صنعت گردشگری هرگز روبه‌روی دولت قرار نگرفته و همواره سعی کرده در حد بضاعت خود زمینه رونق و توسعه این صنعت را در کشور فراهم کند؛ اما این درحالی است که شاهد هستیم تمام اختیارات این حوزه در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری متمرکز نیست و نهادها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌های پرتعدادی در امور مربوط به گردشگری نقش دارند و این سازمان تنها نقش هماهنگ‌کننده را ایفا می‌کند.»
وی تصریح کرد: «بخش‌خصوصی گردشگری کشور عمیقا نیازمند حمایت دولت است و انتظار داریم برخلاف رویه موجود که منحصر به حرف است و اقدامات عملی چندانی صورت نگرفته، حمایت‌های جدی‌ای برای رفع گرفتاری‌ها و نیازهای ما انجام شود. لازم است تمامی این نهادهای پرتعداد که در گردشگری نقش دارند، برای تحقق توسعه با هم‌افزایی و هماهنگی به وظایف خود عمل کنند. اعتقاد داریم اگر در این صنعت بخش‌خصوصی، دولتی و دانشگاه در کنار یکدیگر قرار بگیرند مثلث مقدسی شکل خواهد گرفت که نتیجه فعالیت آن تحولی اساسی و رو به رشد در گردشگری ایران خواهد بود.» رئیس جامعه تورگردانان ایران با اشاره به تعداد اندک آژانس‌هایی که در زمینه جذب گردشگر به کشور فعالیت دارند، اظهار کرد: «از میان حدود ۴۷۰۰ آژانس گردشگری فعال در سراسر کشور، تنها ۱۶۶ آژانس از این تعداد در زمینه ورود گردشگر فعالیت دارند و این درحالی است که سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای پیش می‌رود که فضای فعالیت برای این دسته از تورگردانان روزبه‌روز دشوارتر می‌شود.»
پورفرج با اشاره به سیاست اخذ مالیات بر ارزش افزوده از تورگردانان به‌عنوانی سیاستی مانع برای جذب گردشگر به کشور تصریح کرد: «پرداخت این مالیات موجب شده است شرکت‌های خارجی ما را به سوءاستفاده از قوانین دولتی و کلاهبرداری متهم می‌کنند؛ چراکه یک گردشگر در ایران هنگام مراجعه به هتل، رستوران و آژانس‌ها در هنگام پرداخت هزینه خدمات دریافتی خود این مالیات را نیز می‌پردازد و برای آنان هیچ توجیهی ندارد که یک تورگردان نیز برای ارائه خدمات خود مجددا این مالیات را لحاظ کند. این مساله موجب شده است بسیاری از شرکت‌های طرف قرارداد تورگردانان ایرانی هشدار دهند که در صورت ادامه رویه موجود، همکاری خود را متوقف خواهند کرد.» وی با طرح مطالبه نهاد متبوع خود مبنی بر حذف هرچه سریع‌تر اخذ این مالیات خاطرنشان کرد: «ادامه وضعیت موجود منجر به تعطیلی و ورشکستگی آژانس‌های فعال در زمینه جذب گردشگر خواهد شد و از طرف جامعه تورگردانان ایران و این ۱۶۶ آژانسی که برای جذب گردشگر فعالیت می‌کنند می‌گوییم که اگر مالیات ارزش افزوده برای تورگردانان حذف نشود، همگی این فعالیت را رها و در آژانس‌های خود تنها سفرهای ترکیه و دبی را چارتر می‌کنیم! این حوزه به‌قدری برای ما سود خواهد داشت که در صورتی که وارد آن شویم، دیگر فعالیتی در زمینه جذب گردشگر انجام نخواهیم داد.»
طرح ناتمام تشکیل کمیسیون گردشگری
همچنین در این نشست یک نماینده مجلس شورای اسلامی ضمن انتقاد از توجه ناکافی سایر نماینده‌ها به بررسی مسائل و مشکلات مطرح در صنعت گردشگری در مجلس اظهار کرد: «متاسفانه مشغله‌های موجود میان نمایندگان مجلس موجب شده به مسائل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری توجه شایسته‌ای انجام نشود و مهم‌ترین علت آن هم فقدان حضور یک کمیسیون تخصصی مربوط به این حوزه در بدنه مجلس است.» پروانه سلحشوری افزود: «بسیاری از نمایندگان مجلس به موضوع گردشگری علاقه‌مند هستند و آن را با حساسیت دنبال می‌کنند؛ اما فعالیت هرکدام از این افراد در کمیسیون ذی‌ربط خود موجب شده که فرصت کافی برای بررسی و رسیدگی به امور صنعت گردشگری را نداشته باشند. به همین منظور و با هدف سرعت بخشیدن به پیگیری امور این حوزه، طرح تشکیل کمیسیون تخصصی گردشگری مطرح شد.»
وی تصریح کرد: «درآمدزایی از طریق گردشگری به‌مراتب قابل اتکاتر از درآمدزایی از نفت است و به همین منظور پیشنهاد تشکیل کمیسیون ویژه گردشگری در مجلس ارائه شد؛ اما متاسفانه بررسی اولویت‌دار این تقاضا رای نیاورد و ما تمام تلاش خود را انجام خواهیم داد تا با تشکیل این کمیسیون که می‌تواند با سرعت بخشیدن به پیگیری امور تحول‌آفرین شود، موافقت صورت گیرد.» معاون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این جلسه خاطرنشان کرد: «به‌رغم انتظارات موجود، در بسیاری از زمینه‌ها دست سازمان میراث فرهنگی و معاونت گردشگری آن خالی است. به‌عنوان مثال در لایحه بودجه سال ۹۷ در یارانه اختصاص‌یافته به زیرساخت‌های بخش گردشگری در بخش تملک دارایی نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افت مشاهده می‌شود و همین سیاست‌ها موجب شده است از حیث زیرساخت‌های گردشگری در جهان، ایران رتبه ۱۱۶ را از میان ۱۳۶ کشور داشته باشد.»
سعید اوحدی ادامه داد: «سال گذشته ۳۶ هزار نفر از عمان به کشور سفر کردند؛ اما در سال‌جاری در این آمار مقداری کاهش به‌وجود آمده است. این درحالی است که عمان یکی از مهم‌ترین کشورهایی به شمار می‌رود که به‌عنوان مشتری گردشگری سلامتایران باید مورد توجه قرار بگیرد. برای استفاده از این فرصت پیشنهاد می‌کنیم صدور روادید در سفارت ایران در مسقط محدود نشود.» همچنین نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست اظهار کرد: «یکی از کم‌هزینه‌ترین صنایع برایایجاد اشتغال در کشور گردشگری است که لازم است توسعه پیدا کند؛ اما نداشتن راهکارهای عملیاتی و مدیریت جزیره‌ای با وجود قوانین صریح موجب شده است که وضعیت این صنعت همچنان راکد بماند.» شهاب‌الدین بی‌مقدار تصریح کرد: «در طرحی پیشنهاد کردم دولت ۲ درصد بر کالاهای وارداتی غیراساسی و دارویی خود اضافه و تمامی درآمد حاصل از آن را برای توسعه گردشگری هزینه کند. مهم‌ترین محل هزینه نیز باید تبلیغات باشد؛ چراکه محصول گردشگری شدیدا نیازمند تبلیغات و بازاریابی است.» وی در پایان صحبت‌های خود از بخش خصوصی خواست تبریز ۲۰۱۸ را به‌عنوان یک فرصت طلایی برای تبلیغ گردشگری ایران جدی بگیرند؛ چراکه دولت هنوز کاری برای آن نکرده است.
رئیس جامعه تورگردانان: «از بدنه دولتی و خصوصی گردشگری دعوت می‌شود تا به‌عنوان یک اقدام مفید برای جذب هرچه بیشتر گردشگر به کشور، به تنظیم سفرنامه‌های جدید و بسته‌های نوین مسافرتی فکر کنیم تا سفر به ایران برای گردشگران خارجی جذاب‌تر شود.»
